انواع طبع بدن و تفاوت آن با مزاج در طب سنتی چیست؟

در علوم طب سنتی و خاصه طب مزاجی، بنیان سلامتی و بیماری افراد را ریشه در تعادل و عدم تعادل در مزاج آنها می داند. مزاج انسان نیز بر دو قسم است. ابتدا مزاج مادرزادی یا جبلّی که به عواملی از قبیل نژاد، آب و هوای اقلیمی، تاثیرات وراثتی کاملاً وابسته بوده و پایه مزاجی یک فرد را از تولد شکل می دهند. مزاج انسان چیزی جدای از  اخلاط چهارگانه بدن نیست که متناسب با آنها عناصر چهارگانه طبیعت را داریم.

از نظر طب سنتی شناسایی مزاج و طبیعت بدن، یک روش کاربردی و مهم برای حفظ سلامت جسمی و روانی فرد است. طب سنتی معتقد است که زندگی انسان تحت تاثیر طبیعت بدنش قرار دارد، از این رو غذایی که هر فرد می‌خورد می‌تواند بر تمامی اعضای بدن شخص از مغز و اعصاب گرفته تا قلب و کبد او اثر بگذارد. این اثر در افراد با طبیعت مختلف متفاوت خواهد بود. برای این که یک فرد تغذیه مناسبی داشته باشد حتماً باید از نوع طبع و مزاج خود، آب و هوای محیطی که در آن زندگی می کند و طبیعت مواد غذایی از نظر سردی، گرمی، رطوبت و خشکی آشنایی داشته باشد. در غیر این صورت اگر از بهترین و گران ترین موادغذایی هم استفاده کند، برای او مفید نخواهد بود.

اهمیّت شناخت طبع و مزاج به اندازه ای است که والدین می توانند مشکلات احتمالی فرزندان شان را با توجه به آنها، درمان کنند. برای نمونه پرخاشگری، عصبی بودن و بی حوصلگی کودک به علت افزایش گرما و خشکی در بدن او و تنبل یا ترسو بودن کودک به علت افزایش سردی و خشکی در بدن او می باشد که با اطلاع از چگونگی کنترل آنها توسط تغذیه و رفتار مناسب، می توانید به رفع این مشکلات کمک نمایید.

با این مقدمه سراغ سوال اصلی می رویم. فرق بین طبع و مزاج چیست و دانستن آن چه کمکی به ما می کند؟

تفاوت طبع با مزاج چیست ؟

طبع در تمام طول عمر انسان ثابت بوده و تغییر نخواهد کرد به گونه ای که شخص با آن به دنیا آمده و از دنیا خواهد رفت.به عبارتی طبع برادر دوقولوی مزاچ مادرزادی انسان است ولی مزاج برگرفته از اخلاط چهارگانه بدن تغییر خواهد کرد.  هرگاه در بدن تعادل این اخلاط برهم خورد یعنی یک یا دو تا از این اخلاط بر دیگران غلبه کند، مزاج فرد نیز تغییر خواهد کرد که به آن مزاج عارضی یا مزاج غالبی نیز می گویند. این تغییر در مزاج موجب برهم خوردن تعادل مزاج مادرزادی شده و اگر این انحطاط تعادل زیاد باشد، موجبات بروز بیماری را فراهم خواهد نمود ولی طبع انسان هیچگاه تغییر نخواهد کرد.

انسان طبع را از ریشه های وراثتی خود به ارث می برد و هیچ گونه قدرتی در انتخاب طبع خود ندارد. به عنوان مثال اگر در خانواده ای پدر و مادر طبع سرد داشته باشند، کودک آنها نیز با طبع سرد به دنیا خواهد آمد مگر آنکه با تغییر ساختار در تغذیه، محیط و اقلیم زندگی و جغرافیایی در نسل های بعدی تغییر طبع به وجود آوریم.

انواع طبع در بدن کدام ها هستند؟

 طبع گرم

برای شناخت کسانی که طبع گرم دارند به نشانه هایی از شکل ظاهری، رنگ پوست، تراکم موها، رفتار اجتماعی، نوع پوشش در فصول سرد و گرم، صبور بودن یا عصبی بودن، قدرت ضربان نبض، واکنش فرد به غذاهای مصرفی و بسیاری از نشانه های دیگر توجه کرده، و طبع را مشخص میکنیم.

افرادی که طبع آنها گرم است معمولاً از گرما گریزان هستند و تجمل گرما را ندارند. پس در فصل تابستان کلافه شده و با فصول پاییز و زمستان راحتند. اصطلاحاً افراد کولر دوستی هستند یعنی از قرار گرفتن زیر باد کولر احساس خوشایندی دارند. معمولا رنگ پوستشان نسبت به افراد با طبع سرد تیره تر است و به سبره هستند. افرادی اجتماعی و خونگرم و زودجوش و خوش رفتار هستند ولی خیلی زود عصبی می شوند.

ضربان نبض آنها کوبنده است. واکنش آنها به غذاهای گرم ممکن است همراه با خارش پوست، کهیر، جوش و آکنه در نواحی مختلف بدن باشد. تمایل آنها در روابط جنسی بیشتر از افرادی که طبع سرد دارند، میباشد. باهوش و فعال و پرکار هستند. بیماری های افراد گرم معمولا شامل زردی، یرقان، فشار خون گرم، انسداد عروق و سکته های ناشی از آن است

طبع سرد

افرادی که طبع سرد دارند اکثریت جامعه را تشکیل می دهند. بیشتر بیماری های مزمن ریشه در سردی دارد لذا این افراد بیشتر مستعد بیماری هایی از قبیل واریس، ام اس، پارکینسون، انواع سرطان ها و رماتیسم های مفاصل و …  هستند. از نشانه های ظاهری این افراد میتوان به پر مو بودن در ناحیه سر و هم چنین خونسرد بودن اشاره کرد.

افرادی هستند که کولر گریز بوده و در فصول سرد سال نیاز به پوشش بیشتر لباسی جهت گرم شدن دارند. با خوردن غذاهای گرم احساس بهتری پیدا کرده و در روابط اجتماعی افرادی درونگرا هستند. نبض آنها کند بوده و کوبنده نمی باشد. این افراد در ناجیه پهلوها معمولا سرد هستند و در گرمترین فصول سال است پهلوهای آنها سرد است. رنگ پوست آنها روشن و یخی است. در پاسخ به سوالات بیشتر از افراد گرم، تامل میکنند و قدرت یادگیری آنها نیز از افراد گرم کمتر است. علاقه زیادی به مصرف ترشیجات دارند.

 طبع معتدل

افرادی که نه در تابستان احساس اذیت شدن از شدت گرما را دارند و نه در زمستان نیاز به پوشیدن لباس زیاد را احساس میکنند. از خوردن تمام غذاها لذت برده و مشکلی برایشان پیش نمی آید. تعداد آنها بسیار کم است و معمولاً به ندرت یافت می شوند.